Wandeling door het verleden deel IV

We beginnen onze wandeling rond 15:45 vanaf de parkeerplaats bij De Zilk. Het is donker weer en af en toe regent het een klein beetje. Niet echt fotoweer, maar we proberen er wat van te maken.
Op het routekaartje zie je een aantal rood omcirkelde letters welke de oude akkerlanden in dit gebied aangeven, we komen daar later in het verhaal nog op terug.

De GPS gebruikers kunnen de gelopen route hier downloaden.

We slaan meteen rechtsaf bij het Hoekgat. Een hoekgat is een uitgestoken gat naar het hart van een hooiberg. De hooiberg wordt dan via dat gat van binnen uitgehold.  De naam Hoekgat is later overgegaan op de boerderij zelf. Deze boerderij lag aan de Hoekgatterlaan, de eigenaar was de familie Barnaart van huis te vogelenzang en het was voornamelijk een veeboerderij.

We lopen richting de Kromme del en hier vinden we de schaapskudde. De schapen liggen achter de heuveltjes, waarschijnlijk is dat omdat het nogal waait.

Bij de berg van Dorus zien we het eerste damhert van vandaag. Het gewei begint als aardig te groeien en de damherten eten de gehele dag door om zich klaar te maken voor de bronst. De berg van Dorus is vernoemd naar Dorus Hoeks (1874-1951), de vader van de duinbewaker Jan Hoeks. De berg lag achter de woning van de familie.

We staan hier op de kruising vanwaar het Melkpad vroeger naar de boerderij op het Vogelenveld liep. Via dit pad bracht men vroeger de melk naar De Zilk, vandaag de naam. Het pad liep naar de Hoekgatterlaan welke ter hoogte van de huidige autoweg N206 lag. Als je hier staat zie je geen spoortje meer van dit Melkpad. Maar op een oude kaart is hij wel aangegeven, dus wisten we waar we moesten zoeken.   

Als je deze plek bekijkt via Google-earth of Google maps, dan zie je het vroegere pad nog wel liggen. Ik heb ter verduidelijking een streepjeslijn onder het pad aangebracht en in de vergroting zie je pad net boven deze lijn richting het Oosterkanaal lopen. In de tijd dat men nog gebruik maakte van het Melkpad was het Oosterkanaal nog niet uitgegraven, dus kon je zo doorlopen naar de boerderij op het Vogelenveld. Het Melkpad ging over in het Schoollaantje welke naar de boerderij liep. Leuk dat het pad na ruim een halve eeuw nog steeds is te zien.

















Op het routekaartje is een stukje verder op de route de Kromme-beek aangegeven. De pijl wijst precies op de plek vanwaar we deze foto hebben genomen. Het komt op de foto niet zo heel erg goed over, maar als je goed kijkt dan zie je dat deze boompjes in een kuil staan. Deze kuil is in werkelijkheid de Kromme-beek. De greppels welke je later in dit verhaal kunt zien op de foto's van het Vogelenveld waterde af in de voormalige beek.

De beek kreeg vooral in de winter veel water uit het hele gebied te verduren en veranderde dan in een wild kolkende waterstroom.
Achter ons ligt het stuk van de Kromme-beek welke door de Amerikaanse bosje naar het vogelenveld liep. De kromme-beek loopt nu dood tegen het Oosterkanaal, net als het Melkpad. We hebben een stukje van de beek even in het routekaartje getekend zodat je kunt zien hoe dit deel van van deze beek door het landschap kronkelde.   

We zijn hier aangekomen bij de brug over het Oosterkanaal en zijn op weg naar het Vogelenveld.

Voorbij de brug vinden we een drietal stuifzwammen langs de kant van de weg.

Naast de stuifzwammen vinden we een bloem met de naam Vlasbekje.

We lopen op de Laan van Gerrit Hulsbos (zie routekaartje). Je hebt niet veel fantasie nodig om te zien dat dit landschap niet op natuurlijke wijze is ontstaan. Dat komt omdat dit in het verleden akkerland is geweest. Deze teelhoeken werden door de bewoners van Boerderij Vogelenveld en door bewoners van De Zilk bewerkt.

We zijn nog steeds op de Laan van Gerrit Hulsbos richting het Vogelenveld, en ook hier zie je het vlakke land naast de paden. Dit gebied is op het routekaartje aangegeven met de rood omcirkelde A.

In het bos op het plaatje hierboven vinden we een Parasolzwam. We blijven hier even staan want het is ondertussen gaan regenen. We hebben echter geluk want de bui verdwijnt weer even snel als hij is verschenen.

We zien hier de greppels op het Vogelenveld waarover we het hadden in het verhaal van de Kromme-beek. Het graven van de kanalen door dit gebied heeft een grote invloed gehad op de teelgronden in de gehele AWD. De waterhuishouding is na die tijd totaal veranderd en heeft tot uitdroging in het gehele gebied geleid. We komen daar straks nog op terug.

Hier komen we Paul van der Stap tegen. Paul verzorgd leuke uitstapjes met paard en wagen door de AWD, kent het gebied op zijn duimpje en kan je er alles over vertellen. Kijk even op zijn site als je eens op stap met van der Stap wilt gaan. ;-)

We passeren het Vogelenveld en je ziet in het midden van de foto de Groene Kijkberg liggen. Wat later op de avond maakt je een grote kans om hier reeën te zien en zeker veel damherten. Je hebt vanaf deze berg een mooi uitzicht op het Fransevlak en het Vogelenveld.

Een stukje van de Vogelenvelderweg bij het drift blauwepaal. een drift is een gebied wat tijdens de drijfjacht door de drijvers wordt 'uitgeklopt'  We gaan hier van het pad af en lopen naar het Weitje van de blauwe paal. Het is heerlijk stil in de AWD omdat de meeste wandelaars rond deze tijd thuis aan de eettafel zitten.

Normaal staat er in de zomer geen water op dit weitje, maar door de regenval van de afgelopen tijd ziet het er nu zo uit. We blijven hier een halfuurtje zitten om even wat te eten en te drinken. Janny heeft de verse kippensoep in de thermosfles gedaan en ze heeft stokbrood met allerlei smeerseltjes meegenomen.Wandelen is leuk, maar er moet ook gegeten worden :-)

Ik loop even naar het midden van het weitje om een foto laag over het water te maken. Lager kon niet omdat het hier natuurlijk drijfnat is en ik anders met een natte broek verder moet wandelen. :-) De bewolking is nog steeds dreigend en af en toe valt er wat motregen. Hoe dan ook blijft het toch altijd mooi om hier te wandelen, weer of geen weer.
Het gehele weitje is bij wijze van een experiment een meter diep afgegraven zodat de flora wat dichter bij het grondwater kan komen. De humuslaag (landbouwlaag) is nu dus verwijderd en is er een kans voor een aantal soorten planten ontstaan in het kale humusloze zand. Je ziet dan ook meteen het verschil tussen het weitje en de rest van de omgeving welke 1 meter hoger ligt. 

We komen hier op het Haasveld en we zien ook meteen dat dit gebied niet natuurlijk is ontstaan. Dit is ook de eerste bewoonde duinvallei van de AWD. De oude naam voor deze vallei is Haechs velt, wij zouden nu Haags veld zeggen. Mogelijk doordat de vallei vroeger door een haag van duindoorns werd afgegrensd. Met heeft daar in de vorige eeuw Haasveld van gemaakt. Op de routekaart wordt dit gebied aangeduid met een rood omcirkelde C. In de jaren vijftig is dit teelland voor het grootste deel met dennen beplant. En in een rechthoekige uitsparing in dit bos heeft een woning gestaan. Van deze rechthoek kun je met Google maps nog net een stukje zien tussen de dennen, vlakbij het pad.

We lopen verder naar het Achter Haasveld of oude land en op het routekaartje aangeduid met een rood omcirkelde D. Ook hier zie je meteen dat dit stuk land door mensenhanden is bewerkt en dat het hier om teelland gaat. Je moet even door een hek en het is best een leuk stuk om even te bekijken. Het tweede stuk is iets ruiger, maar bijna even vlak als het eerste stuk. Net buiten dit stuk heeft vroeger een stal gestaan. 

Dit is het tweede stuk van het achterste Haasveld en hier is duidelijk te zien dat de dennen netjes in rijen zijn aangeplant.

We slaan en stukje over en lopen nu langs het Franse vlak. Hier zien we weer een pracht van een damhert. Ik maak gebruik van de dekking van een aantal lage struiken om dichterbij te komen. Naast het Fransevlak ligt het teelland Schrama. Schrama is een verbastering van de oude familie naam
's Gravenmade. Het was hier moerasachtig en men verbouwde hier waarschijnlijk Rogge of Boekweit.

Rond 1727 was het konijnen bestand zo'n beetje geëxplodeerd en wilde de Staten van het grootste deel van de konijnen af. Dat was gemakkelijker gezegd dan gedaan. Pas in 1795 lukte dat een beetje toen de Franse bezetter hier zijn soldaten legerde. De Franse soldaten lusten wel een konijntje en in een mum van tijd hadden ze alle konijnen in dit gebied opgegeten.  De plaatselijk bevolking kon hier niet om lachen en deden er na het vertrek van de Fransen alles aan om de konijnen weer terug te krijgen 

Vlak bij de uitgang zien we dit tamme exemplaar.

Door het hoge grondwaterpeil stonden rond 1840 het Haasveld, Vogelenveld, Paardenkerkhof en Achter Haasveld in de wintermaanden regelmatig onder water.  Sterker nog, hele delen van de AWD konden rustig als Moeras bestempeld worden. Er kwamen hier unieke platensoorten voor welke allang verdwenen zijn, want na het graven van het Oosterkanaal droogde het gebied sterk uit.
Dit gaat overigens ook op voor de gehele AWD. Het onderstaande kaartje geeft de vochtigheid in de AWD weer.

Het is een computerberekening van de vochtigheid van de natte valleien in de AWD in 1850 en rond het jaar 2000. Het linker kaartje geeft de vochtigheid aan rond het jaar 1850, hier moet je natuurlijk de kanalen even wegdenken want die lagen er in die tijd nog niet.
Het rechter kaartje geeft de vochtigheid aan na het graven van de kanalen.
Het mag dus duidelijk zijn hoeveel water de kanalen hebben onttrokken aan de omliggende gebieden. Akkerland verdroogde en was daardoor een stuk minder bruikbaar.
Verder is dat geen reden om in huilen uit te barsten, want we hebben er de AWD zoals hij nu is voor teruggekregen.
Nieuwe flora en fauna hebben hun kans gegrepen en maken de AWD tot het door heel veel wandelaars gekoesterde wandelgebied wat het nu is. 

1850                                                                               2000

Hier worden de rood omcirkelde letters duidelijk. Dit is een oude kaart zonder kanalen, de kaart moet rond 1850 zijn gemaakt want bovenin is de Paardenrenbaan te zien die hier in die tijd heeft gelegen. Je ziet hier ook het teelland bij het Pannenland, het Groot Zwarteveld, het Zandvoortse vlakje (rechts naast de Renbaan, het Paradijs (links naast de renbaan) en het eiland van Rolvers (het lichte vlakje boven boerderij Panneland), wat toen nog geen eiland was.  :-)

En zo komt er weer een einde aan dit deel van de Wandeling door het verleden.
We hopen dat we de liefhebbers van dit natuurgebied weer een stukje bekender hebben kunnen maken met dit stukje AWD. Misschien kijk je nu net als wij op een andere manier naar het gebied als je daar weer eens gaat wandelen.
 
Ik wil nog eens wijzen op de website van Stichting Genootschap 'Oud de Zilck'. Zij hebben het initiatief genomen om het boek "Lezen in het Duin" weer een nieuw leven in te blazen, maar nu ook aangevuld met nieuwe informatie historische en beeldmateriaal.  Het wordt  herschreven als een historisch detective verhaal en hier staat het wat uitgebreidere verhaal. Als ik het goed heb wordt de nieuwe uitgave in 2012 verwacht en zal dan denk ik ook te koop zijn bij Stichting Genootschap 'Oud de Zilck'.

Iedereen heel erg bedankt voor de leuke reacties op ons vorige blogbericht!
Groet,
Peter en Janny

St.-Bavokerk Haarlem

Maandag 25 juli 2011 gaan we even een paar uurtjes naar Haarlem. In ons blog verhaal 'Wandeling door het verleden II' hebben we het over Simon Paap uit Zandvoort gehad.
Simon had de bijnaam 'Klein Sijmpje' omdat hij in die tijd de kleinste man ter wereld was.
Simon was een bekende persoon in landen als Engeland, Duitsland en België, hij verdiende de kost op kermissen in binnen en buitenland.
Tijdens het opzoeken van deze gegevens lazen we dat Simon heel even in een graf in de Hervormde Kerk van Zandvoort heeft gelegen, en dat er in de kerk nog een pentekening van hem te vinden is. Voor ons een reden om daar even te kijken en het interieur van deze kerk vast te leggen in HDR. Dingen welke aan de muur hangen zoals borden en de pentekeningen zijn niet in HDR fotografeert.

Waarom HDR? Omdat HDR foto's een hoog dynamisch bereik hebben waardoor zaken als diepte, contrast en lichtbereik beter gebruikt kunnen worden. Een HDR foto bestaat uit drie of meer foto's waarvan het verschil in belichting stops zelf ingesteld kan worden d.m.v. bracketing. Doordat de drie foto's een verschillende belichting hebben, is het mogelijk om gebruikt te maken van het licht van alle drie de foto's. Hierdoor is het mogelijk om meer diepte en structuur te creëren in een foto.

Overigens zijn alle HDR's uit het handje geschoten en zonder gebruik te maken van een flitser.

Buiten is het een beetje somber weer en we hebben ook de pech dat het marktdag is, dus staan de lelijke marktkramen voor al die mooie gebouwen op de Groote Markt. Ik hou er niet van om mensen te fotograferen, dus moet je soms een tijdje wachten totdat je net als hieronder een mensvrij plaatje kunt schieten. :-) We kijken hier naar het Archeologisch museum vlak naast de St.-Bavokerk. Het museum is op maandag gesloten, dus gaan we daar nog wel een andere keer rondkijken.

St. Bavo is geboren in het jaar 622 in de buurt van Liége in België en is de beschermheilige van deze kerk. Zijn echte naam is Allowin van Apsengouw en hij was de zoon van Pipijn I van Landen. In zijn jeugd was hij wild, egoïstisch en verkocht ooit zijn personeel als slaven. Na de dood van zijn echtgenote kwam hij onder de invloed van een raadsman tot bezinning. Hij trad in in het klooster en nam de naam Bavo aan. Bavo werd kluizenaar in een boom en nadien in het bos bij de abdij.

Na zijn dood kwam zijn vereerring op gang en zijn lichaam werd overgebracht naar een kerk in Gent.
Helaas weet ik alleen dat hij op 1 Oktober is overleden, verschillende bronnen geven verschillende jaartallen aan. De één geeft 653, de ander 654 en nog een bron geeft 659 als jaartal aan, laten we er maar vanuit gaan dat hij ergens voor 2011 is gestorven. :-) Hieronder zie je de 250.000 kg wegende toren met daarin de grote klok Roelant welke 5.000 kg weegt.

De totale lengte van de kerk is 108 meter. Het breedte van het schip + zijbeuken is 31 meter. De hoogte van het schip 29 meter en de hoogte van de kerk en toren is 76 meter. In 1370 werd met de bouw van kerk begonnen en deze duurde tot rond 1538. De kerk is opgetrokken in Gotische stijl.  In 1503 werd de grote klok Roelant geplaatst in de oude toren.
De bouw van de huidige toren begon in 1518 en duurde tot 1520. Rond 1559 werd de kerk als kathedraal in gebruik genomen.

We kijken hier op de preekstoel, het oudste deel van deze preekstoel dateert uit ca. 1434. De leuningen worden gevormd door twee kopen slangen. Dit symboliseert het kwaad wat wegvlucht van het woord Gods.

Het Christian MüllerOrgel werd gebouwd tussen 1735 en 1738. In de jaren 1740 - 1750 speelde Georg Friedrich Händel op het Christian MüllerOrgel en in 1766 speelde Wolfgang Amadeus Mozart op het orgel. Helaas kan je dit soort foto's altijd alleen maar vanaf de zijkant maken omdat de kroonluchters anders in de weg hangen. Hierdoor veranderd het perspectief wat en moet je dat later weer aanpassen om de boel er nog een beetje recht op te krijgen.

De onderkant van het Christian MüllerOrgel.

In de kerk vind je een aantal schitterende glas en lood ramen.

Hieronder de familiewapens van verschillende edelen welke daarmee willen laten zien dat ze wat voor de armen doen. :-) Het eerste stukje tekst luid: Die rycklyck en blymoedich geeft nadat hem godt gesegent heeft. En uyt sijn schat en overvloet weldaedichheit aen alle doet. Mij spellingchecker had hier wat moeite mee :-)

Omdat de glas en lood ramen wat aan de grote kant zijn, hier wat kleinere stukken zodat de afbeeldingen wat beter te zien zijn.

De onderkant van het raam hierboven.

Op een pilaar bij de kapel van het voormalige brouwersgilde, hangt de pentekening van Simon Jane Paap. De plaat is gemaakt door de lithograaf Johannes Reekers (1790-1858).

Hier hangt ook de plaat van de in Lapland geboren reus Daniel Cajanus (1702-1742). Daniel Cajanus was 2,64 m lang en daarmee de langste man ter wereld. Ook hij was in die tijd een beroemdheid, de Engelse graaf Montague uit Kettering heeft hem zelfs laten portretteren. Het schilderij hangt nu in Finland in het nationale museum te Helsinki. De onderste regel op deze plaat: Op Finlands grond ontving - die lang heeft rondgedwaald. Maar rust in Haarlem vond - dat hem den geest zag gaan.

Op de pilaar naast de lantaarn zie je twee zwarte strepen. De onderste streep geeft de lengte (84 cm) aan van Simon Jane Paap, en de bovenste streep die van Daniel Cajanus (2,64 m).

Hier worden de notabelen nog even opgesomd.

Een stukje van een prachtige pilaar in deze kerk.

Hier kijken we naar de Hondenslagerskapel. Een honden-slager had in de middeleeuwen de taak om de honden buiten de kerk te houden en de orde in de kerk te bewaren. De naam honden-slager geeft volgens mij wel aan dat het weren van de honden niet zachtzinnig gebeurde. 

De Mariakapel. Hier vind je een rode stenen sarcofagen welke dateren uit de 12de of 13de eeuw. Tegen de wand staat de oudste kluis van Haarlem uit de 15de eeuw. Hierin werden onder andere de stadrechten van Haarlem bewaard.  

Het Hoogkoor. Dit hoogkoor is aan de voorkant afgesloten door een meesterwerk van Middeleeuwse vakmanschap, in de vorm van een kopen koorhek uit 1517. Hier ligt ook het graf van Frans Hals. De vloer van deze kerk bestaat volledig uit grafzerken. In totaal liggen er 1500 grafzerken waarvan de oudste al uit de 15de eeuw stammen.

Het plafond van het deel van de kerk wat ze de 'Viering' noemen. Hier komen alle zijden van de kerk bij elkaar. De toren van de kerk rust op de vier grote kolommen welke hier staan. Dit plafond is een prachtig stukje kunst. Achteraf had ik eigenlijk in het midden op de grond moeten gaan liggen, want dan had ik de kroonluchter kabel niet in beeld gehad.

Een deel van een glas en lood raam. Prachtige bewerkt.

Hier nog even het schip van de kerk met het orgel. Helaas weer vanaf de zijkant vanwege de kroonluchters. Het plafond is een een mooi stukje middeleeuws vakmanschap.









































Tot zover de St. -Bavokerk in Haarlem waar we met plezier hebben rondgekeken.
De volgende keer vervolgen we de 'Wandeling door het verleden' weer in het gebied bij De Zilk.

Iedereen bedankt voor de reacties op het vorige blogbericht.
Groet,
Peter en Janny