Tussen het verleden en het water

Zaterdag beginnen we de avondwandeling op het Panneland en we willen vandaag richting de grens Witteveld en infiltratie gebied 3. Het is rond de 27 graden, dat is best wel warm. Rond 15:15 lopen we het gebied binnen en hopen dat het snel wat koeler wordt.

De gelopen GPS route is hier te downloaden.

We nemen de route langs de bunkerberg.

Op de bunkerberg vind je nog steeds de oude bunkers 105 en 106. De Duitsers bouwde hier de bunkerdorpen en geschutsopstellingen.

Op de heuvel van de bunkerberg vind je overal stukken van de bunkers 

Op de bunkerberg tussen de bunkers treffen we deze kikker aan.

Vlier (Sambucus) is een geslacht van snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten. Thee van de bladeren werkt bloedreinigend. Thee van de bloemen versterkt de afweer. Gekookte bessen versterken de stofwisseling en worden ingezet tegen ischias en reuma. Vlierbessensiroop is goed voor de keel bij een verkoudheid. Het helpt de koorts te onderdrukken bij griep.

Op de Duinpanweg treffen we een oude bekende aan. De moervos welke we ook vaak op de kippendellen tegenkomen. Ze heeft het warm en is een stuk schuwer dan we gewend zijn. Misschien maar goed ook. Deze vos wandelt blijkbaar heel wat af om te kunnen bedelen.

We passeren het Hondevlak waarvan niet bekend is waar de naam vandaan komt. Het heeft waarschijnlijk is te maken met de jacht. Hier steken we het Nieuwkanaal over. Het Nieuwkanaal is wat we noemen een win-kanaal, meer hierover later in het verslag. Nabij en ten westen van het Nieuwkanaal herkennen we vrij snel de plant- en bodemelementen van het Duindoornlandschap. Daarnaast vinden we veel sporen van menselijk handelen, zowel waterwinning als landbouw en beweiding. De infiltratie heeft daar nog vochtminnende planten en diersoorten aan toegevoegd.

Ook vinden we hier veel jonge eiken. De eikels zijn al flink gegroeid en bijna klaar om uit de boom te vallen in de herfst.

Bij de Bramen struik op kippendellen stoppen we even om een voorraad bramen te plukken. Janny gaat daar jam van maken en Borgani de papegaai is ook gek op verse bramen. Het gebied rond de Kippendellen is behoorlijk vochtig en dat is te zien aan het vele riet dat je hier naast het pad vind in de vele kwelplassen. Door de aanleg van de infiltratiewerken is de waterstand in dit gebied hier weer sterk gestegen.

Aan het einde van het pad ligt het Russenvlak. Hier stonden vroeger de barakken van de Russische militairen uit het Aziatische gedeelte van Rusland. Deze militairen waren hier door de Duitsers gedwongen tewerkgesteld en werden 'pindamannetjes' genoemd vanwege hun scheve oogstand.
Net buiten infiltratie gebied 3 en ten westen van de Marelberg ligt het pindabergje. Dit bergje werd opgeworpen door deze Russische 'Pindamannetjes', vandaar de naam.

We lopen verder westwaarts en zien een berkenzwam met een aparte kleur. 

Boven de bovenstaande zwam zien we een wat meer herkenbare berkenzwam.

Het Witteveld en het Ruigeveld hebben ook een functie in de waterwinning in de AWD. Buiten de productiecapaciteit hebben ze ook een voorraadfunctie, zodat er voldoende water voorradig is als er bijvoorbeeld geen Lekwater van buitenaf wordt aangevoerd.
Het komt nog wel eens voor dat de kwaliteit van het Lekwater tijdelijk niet voldoet en dan wordt de toevoer gesloten. Het is dan handig om voldoende voorraad in de AWD zelf voor handen te hebben. Omdat men met duinwater alleen nooit aan de vraag van 70 miljoen m3 water per jaar kan voldoen, wordt er door twee vele kilometers lange waterleidingen voorgezuiverd water uit de Lek bij Nieuwegein aangevoerd. Dit water loopt via de betonnen kanalen naar het infiltratiegebied.
Waarom betonnen kanalen? Omdat je niet wil dat het water onderweg in de grond terecht komt in een gebied waar je het water niet in de grond wilt hebben.

Verschillende kanalen en plassen hebben ook een voorraadfunctie zoals o.a. het Van der Vlietkanaal, het Sprenkelkanaal, het Nieuwkanaal, het Kromme en het Rechte Schusterkanaal en de Zwaneplas.
Andere Kanalen hebben weer een andere functie, het betreft bijvoorbeeld het hele Westerkanaal, een deel van het Noordoosterkanaal in het noorden, het Barnaartkanaal en het Zwarteveldkanaal. Deze kanalen hebben een belangrijke functie in het terugwinnen van het infiltratiewater, maar ze onttrekken ook natuurlijk duinwater aan de omgeving.

Langs het bovenstaande toevoerkanaal zien we deze kleine pad. In het Ruige en Witteveld zijn veel mensensporen aanwezig in de vorm van waterwinwerken en bunkers. De Spruit getuigt nog van een stuk kanaal dat in 1863 werd gegraven, maar in 1903 weer verlaten werd. In de Kardrift stond ooit een woonwagen, als rustverblijf voor jagers en drijvers.

Het IJzeren mannevlak dankt zijn naam aan de grote graafmachine die bij het maken van het Nieuwkanaal werd gebruikt en die door de plaatselijke bevolking een 'IJzeren man' werd genoemd.
Op een topografische kaart van 1850 waren Witteveld en Ruigeveld niet als teelland of weidegrond aangegeven.

We staan hier op een hoge heuvel en we kijken richting het gebied 'Dappere kees'. Genoemd naar de kastelein, die zo werd genoemd omdat hij altijd mensen van hun kiespijn afhielp. Maar nou komt het, dat deed hij met een nijptang! Dappere Kees had op deze plek waarschijnlijk zijn teellandje voor aardappels en rogge.

Hier ligt o.a. de zwanenplas (infiltratie en voorraadgeul). Het water in deze geulen wordt gezuiverd d.m.v. de zwaartekracht, het zakt in de bodem en sijpelt langzaam door de bodem naar de lager gelegen winkanalen welke om dit gebied heen liggen. In dit geval zijn dat het Rechte Schusterkanaal, Kromme Schusterkanaal en het Nieuwkanaal.

We kijken hier over de Bosjes van Leen Poes, genoemd naar de Drijver Leen Poes welke niets te maken heeft met de waterwinning in dit gebied. Ook in dit stuk liggen wingeulen en het zuiveren van het water werkt ook hier d.m.v de zwaartekracht. Wie wel eens op de dam over het Westerkanaal aan het einde van de Duizendmeterweg heeft gestaan, zal het opgevallen zijn hoe diep gelegen dat kanaal is. Als je dan weer richting de schuilhut kijkt waar de tamme vossen lopen, dan zie je dat het water in dat stuk vele meters hoger ligt.

Om het water d.m.v. de zwaartekracht naar het winkanaal te laten lopen is dat hoogteverschil noodzakelijk. Door het waterpeil in de winkanalen kunstmatig omhoog of omlaag te laten gaan, is de uitstroom snelheid van het gezuiverde water in de grond van het infiltratiegebied te regelen. Het water doet er minimaal 60 dagen over om door de grond te sijpelen naar de winkanalen.
Sneller wil je eigenlijk niet omdat het grondwater dan te snel daalt en dat is slecht voor de fauna in het infiltratiegebied en de waterkwaliteit in de winkanalen. Het is dus eigenlijk een constante balanceeract om de kwaliteit goed te houden.

Hieronder kijken we op verboden infiltratiegebied. Ook hier gebruikt men zwaartekracht voor de waterwinning, maar hier gebruikt men ook de zogenaamde drains. Simpel gezegd zijn dat betonnen pijpen in een grindbed welke op NAP 0, dus zo'n vijf tot zeven meter onder het maaiveld tussen de de infiltratiegeulen zijn aangebracht. Het in de grond gezakte water loopt naar de drains tussen de infiltratiegeulen en vervolgens naar de winkanalen. De doorlaat van het gezuiverde water is te regelen via een pomp of een schuif aan het einde van de drain.

Deze drains liggen hier al ruim 50 jaar en uit onderzoek blijkt dat ongeveer 40% van de drains niet meer functioneren vanwege de hoge slibafzetting in de drains. In 2008/2009 is er een pilot drain aangewezen om hier te proberen de slibafzetting in de drain te verwijderen. Om een lang verhaal kort te maken, is dat aardig gelukt en is de doorstroom in deze pilot drain flink omhoog gegaan. 

Hieronder een beetje 'kort door de bocht' schema om allemaal het iets duidelijker te maken. Uiteindelijk komen het geïnfiltreerde Lek water en het echte AWD duinwater uit het Noordoosterkanaal, het Barnaartkanaal en het Zwarteveldkanaal bij de Oranjekom samen, en wordt daar gemengd om er drinkwater van te maken. Het duinwater heeft een constantere kwaliteit en help het uiteindelijke drinkwater stabieler van kwaliteit te maken.

Er is ook nog een derde manier van waterwinning en dat is die van het grondwater d.m.v. diepe winputten welke water aan het diepduin onttrekken. Deze putten liggen net onder het wateroppervlak van b.v. het Rechte Schusterkanaal en worden soms zichtbaar bij een lage waterstand. (bron onderstaande plaatje: Fysische Geografie Universiteit van Amsterdam)

Genoeg over water en we hebben er honger van gekregen :-) Hier blijven we even een halfuurtje plakken om de soep en broodjes te eten en krijgen we af en toe een bonus in de vorm van wat damherten welke wat komen drinken.

Het begint al donker te worden en de damherten komen wat drinken uit het Nieuwkanaal.

De temperatuur is nu een heel stuk aangenamer, de wolken krijgen een prachtige kleur in het avondlicht.

Als de zon verder ondergaat, krijgen we nog een prachtig schouwspel te zien.

We zijn nu bijna bij de uitgang en draaien nog een keertje om, om een laatste foto te maken van een prachtig natuurgebied dat niet alleen mooi is, maar ook nog een functie heeft.

En zo gaan we weer naar huis na een prachtige wandeling door de AWD en hopen dat we d.m.v. dit blog de wandelende mens een beter inzicht hebben kunnen geven in het reilen en zeilen van de natuur, de watertechniek en de geschiedenis in de AWD.
Iedereen nog bedankt voor de reacties op ons vorige verslag "Historische rondleiding met hysterisch weer'.

Groet,
Peter en Janny

Historische rondleiding met hysterisch weer

Gisteravond zijn we nog met de vleermuis wandeling mee geweest en dat was ook weer een hele leuke ervaring. We hebben de watervleermuizen aan het werk gezien vanaf het bruggetje over het Noordoosterkanaal. In het licht van een flinke zaklamp zagen we de watervleermuizen over het water scheren. De camera's lagen thuis want eigenlijk verwachte we veel regen en dus geen vleermuizen te zien. Maar het was heerlijk kruk droog weer en pas toen we rond 22:30 in de auto stapte begon het water met bakken uit de lucht te vallen. Voor iedereen een aanrader om eens te doen als er weer een nieuwe vleermuistocht wordt georganiseerd door Waternet.

Vandaag de rondleiding voor de AWD hyvers en rond 09:35 komen we aan bij de Oase. Vorige week ben ik uitgenodigd door Jolanda (Jomeko) om een rondleiding te verzorgen voor de AWD Hyves groep.  Voor mij de eerste keer dat ik een dergelijke rondleiding geef dus dat is even wennen. :-) Het aantal AWD hyvers was iets kleiner dan verwacht en dat zal zeker ook met het weer te maken hebben gehad. Sommige AWD hyvers hadden we al eens persoonlijk ontmoet zoals Agnes en andere via de blogs, zoals Louisa en Jolanda.
Toch waren er nog 10 AWD hyvers naar de AWD gekomen en er was ook een journalist aanwezig van een Zandvoortse krant, die een stukje over deze wandeling in de krant wil gaan plaatsen. Hij nam alles op met een dictafoon om dat later uit te werken. 

De gelopen route.

We zijn nog maar net op weg of het begint te hozen.
We beginnen bij Zeerust waar ik een uitleg geeft over het ontstaan van de duinen en over het feit dat we hier op het oude oerduin staan, wat op zich uniek is. Dit is dan ook het begin van de wandeling en het oerduin is gelijk ook het begin van de duinen. Behalve bij het Panneland, Oranjekom en het Paardenkerkhof is het oude duin in de rest van de AWD zo'n 1000 jaar geleden onder het nieuwe duin verdwenen.
Van het oude duin naar het vinkenhuisje, Het Sijmpjes bos, de boerderij op Zeerust en het graven van het Oosterkanaal, naar de uitdroging van het gebied rond de kanalen en de gevolgen voor de landbouw in de AWD.

Hierna gaan we naar de Oranjekom en hier komt de waterkwaliteit tussen 1275 en 1845 aan bod. Verder geef ik uitleg over het ontstaan van de Oranjekom in 1851, de kanalen, Jacob van Lennep en zijn vrouw Henriëtte Roël van Lennep, Kroonprins Willem van Oranje die de eerste schop in de grond stak en zijn vroegtijdige einde, 8850 waterleidingpijpen en het eerste emmertje duinwater dat uit de kraan kwam bij de Amsterdamse Willemspoort voor 1 cent per emmer. De jaartallen heb ik maar op een spiekbriefje gezet met een steekwoord, want die zijn lastig te onthouden, en ik hoop dat ik alle informatie zonder fouten heb overgebracht. :-) Opschrijven is toch anders dan voor een groep mensen staan.

De onderstaande foto's zijn ingezonden door Jolanda (Jomeko) want zelf heb ik maar twee foto's gemaakt tijdens de rondleiding. Ik had al moeite genoeg om al die verhalen te onthouden en goed te brengen. :-) Hier hebben we het ook nog even over het Adamsbos en het Mariënduin.

We vervolgen onze weg door het Kombos, sprenkelbos, langs het museumduin en moeten soms even schuilen als de regen weer met bakken uit de lucht komt. Maar de regen is wel heel toepasselijk omdat het regenwater later weer uit de kraan komt als heerlijk duinwater.

We komen langs het Luizenbos, het bos van schuil en rust en de oude schaftkeet van de jachtopzichter en de werklui welke aan de graven van de kanalen deelnamen. Vervolgens langs het Tiendenstort waar men het afgegraven veen van de filter-weilanden heeft gestort, de droge kom (nu het vogeleiland) en de blauwe weg weer terug naar de Oase. 

Bij de uitgang kregen we twee presentjes van Jolanda uit naam van de AWD Hyvers, het boekje 'Welke bloem is dat?' en de 'Natuurgids van Noord-Holland. Daar zijn we heel blij mee en we bedanken de Hyvers ook langs deze weg voor de boekjes.

We nemen afscheid van deze leuke groep en we hopen dat het voor hen net zo leuk was als voor ons. Janny en ik willen nog even verder wandelen. We eten en drinken wat in het bezoekerscentrum, maar ondertussen is het al een tijdje zo hard aan het regenen, dat we eieren voor ons geld kiezen en toch maar naar huis gaan.

Iedereen bedankt voor de reacties op het vorige blog bericht 'Wandeling door het verleden deel VI'

Groet,
Peter en Janny

Wandeling door het verleden deel VI

Zaterdag 20 augustus geen we weer eens lekker een avondwandeling maken in de AWD. Rond 16:15 beginnen we de wandeling vanaf de ingang aan het Pannenland. Het voordeel van een late wandeling is dat je onderweg bijna alleen wandelaars tegenkomt welke richting de uitgang lopen. Rond 18:00 wil iedereen aan de eettafel zitten en dan is het heerlijk rustig in de AWD. :-)

De gelopen GPS track is hier te downloaden.

We lopen nog maar net op de Pannenlanderweg als we op een aantal Witte kluifzwammen stuiten.Dit is de eerste keer dat we ze in de AWD aantreffen. De Witte kluifzwam is verwant aan de morieljes maar het morieltje verschijnt normaal pas in de herfst.  De Witte kluifzwam komt in de regel voor op humusrijk zand, klei en leem in bossen en bosranden, zomer-herfst.

Janny heeft een goede neus en ze ruikt de Stinkzwammen al voordat we ze zien. De vliegen hebben de Stinkzwammen ook al gevonden en op die manier worden de sporen van de zwam verspreid.

Dit damhert trekt zich niets van ons aan maar kijk richting een huilende baby op het pad naast ons.

Op de oostkant van deze boomstronk groeien veel mycena's. Mycena is een geslacht dat behoort tot de plaatjeszwammen. Het geslacht omvat soorten met middelgrote tot kleine paddenstoelen. Ze hebben een kegel- tot klokvormige hoed met vaak gevoorde, rechte rand, die bij het rijper worden niet naar binnen omkrult. De steel is dun en heeft geen manchet. Sommige soorten hebben melksapbuizen in de steel waardoor bij doorbreken een wit of rood sap naar buiten komt.

Op de westkant van dezelfde boomstronk groeit een korstzwam.

Aan het einde van de Pannenlanderweg komen we een aantal damherten tegen. De ene gaat er vandoor terwijl de ander gewoon blijft grazen.

Het is een beetje vreemd weer, warm en bewolkt, deze damherten hebben dan ook geen zin om te rennen en lopen rustig van ons weg.

Bij het Krombooms komen we de vos tegen welke normaal op de Kippendellen rondloopt. Even later weten waarom de vos hier rondloopt, twee vrouwen voeren hem hondenvoer.  Ik wilde eerst nog een foto plaatsen, maar het is zonde om ruimte te verspillen aan de twee dombo's.
Waar komt de naam Krombooms vandaan?
Op de meeste plekken in de AWD staan de meidoorns netjes rechtop, maar in dit gedeelte hebben ze meestal scheefgewaaide kronen, die met hun punt naar het noordoosten wijzen en aan de zuidwestkant door de wind gekortwiekt zijn. In deze streek worden ze daarom waaiboom of kromboom genoemd, waaraan het Waaiboombosje en het Kromboomsveld hun naam danken.

We lopen langs de zuidkant van de Donderhoek en aan de waterkant komen we deze plant tegen. Het volgens mij Koninginnenkruid, deze plant wordt ook leverkruid genoemd. Het is een forse plant van de waterkanten, vochtige plekken in het bos, moerassige plaatsen en rietlanden. De Latijnse soortnaam cannabium is afgeleid van de naam cannabis vanwege zijn driehoekige bladeren. Cannabis kennen wij als hennep, maar deze bloem is niet verwant aan cannabis. De naam koninginnenkruid komt uit het Duits Kunigundenkraut.
De roze hoofdjes bevatten 4 à 6 bloemen die alle tweeslachtig en buisvormig zijn. Al die bloempjes vormen samen een schermvormige pluimen ze verspreiden een weeë geur.
De plant bloeit van midden in de zomer en wordt druk bezocht door vlinders, bijen, hommels en vliegen. Daardoor is er voortdurend kruisbestuiving.

Bij de Donderhoek komen we een Reiger tegen. De meeste keuren de reiger geen blik waardig, maar als je ze goed bekijkt zijn het vaak toch mooie vogels.
Ene Dirkie Donder zou vroeger in de Donderhoek een teelhoek hebben bewerkt en de naam Donderhoek heeft dan ook niet te maken met onweer. Veel meer dan dat is er over deze persoon Dirkie Donder niet te vinden.

Bij het eiland van Rolvers klimmen we via het overstapje over het hek. Omstreeks het begin van deze eeuw woonde de familie Rolvers op wat nu het Eiland van Rolvers heet. De fundamenten van hun huis zijn nog te vinden tussen een paar zware populieren welke op het erf hebben gestaan. We vinden hier een Roodbruine slanke Amaniet welke net uit zijn ei steekt. Voor paddestoelen is een geheel nieuwe situatie ontstaan. De vele koeieplakken vormen een groeiplaats voor enkele soorten die daar speciaal aan gebonden zijn. In de herfst vind je daar dan ook veel verschillende soorten en in de buurt van de berken aan de westkant heb je een goede kans om de Vliegenzwam aan te treffen.

Op het Eiland van Rolvers zijn weer koeienroutes herkenbaar op plaatsen waar voorheen ondoordringbare, hoge duindoorns stonden. Daardoor is er nu voor veel meer organismen een plaats. Planten en mossoorten die van een open karakter houden. Het eiland is daardoor nu ook voor meer diersoorten ontsloten, zodat hier niet meer alleen de liefhebbers van hoog gesloten gras huizen, maar ook bewoners van meer open terrein.
De koeien hebben zo hun vaste plaatsen waar ze rusten en hun uitwerpselen achterlaten. Dat zal vroeger ook zo geweest zijn en waarschijnlijk heeft de Strontige pan daaraan zijn naam te danken.
In vergelijking met een cultuurweiland zijn de koeieplakken hier veel steviger en compacter, hetgeen erop wijst dat de koeien goed gezond zijn.

We verlaten het eiland van Rolvers en wandelen richting de Duizendmeterweg. Hier komen we drie dames uit Katwijk tegen welke de vossen aan het fotograferen zijn. We maken een praatje en schieten ook een paar plaatjes nu we toch hier zijn. Één van de dames loopt volgende week zaterdag mee met de AWD Hyves wandeling. Wij zijn door de AWD Hyvers uitgenodigd om als gids een rondleiding te geven door het verleden van de AWD. Voor mij is dat een nieuwe ervaring en dat betekend dat ik deze week mijn huiswerk moet doen en een spiekbriefje voor de jaartallen moet maken, want ik ben erg slecht in het onthouden van jaartallen. :-)

We willen een hapje eten, dus we lopen een eindje door en leggen het picknickkleed neer. Achteraf hadden we dit beter nog een eind verderop moeten doen, want we worden belaagd door drie vossen welke de soep en broodjes van Janny ook erg smakelijk lijken te vinden. Ze lopen om ons heen en trekken brutaal aan de hoeken van het picknickkleed. Het is dat we op het kleed zitten anders waren ze ermee vandoor gegaan. Als ik tijdens het eten omkijk zie ik een vos in een boom klimmen. Dit is de eerste keer dat ik een vos in een boom zie klimmen en de dames uit Katwijk schieten ook de nodig plaatjes :-) 

Als we klaar zijn gaan we langzaamaan weer richting het Pannenland.

Ik wil toch nog even op de Duizendmeterweg kijken en dat is maar goed ook. Een jonge vos heeft het op een konijn voorzien, maar de vos is geen partij voor dit konijn. Het konijn blijft rustig zitten en schiet snel de bosjes is als de jonge vos te dichtbij komt. Aan het einde van de Duizendmeterweg staat nog steeds het Huis van 't Wester, dat lange tijd in gebruik was als gereedschapsberging en schaftgelegenheid voor het personeel van Gemeentewaterleidingen.
 Het huis was de uitvalsbasis voor de bewakingsdienst die in de zomermaanden voor het Hoogheemraadschap van Rijnland toezicht hield in de zeereep en is nu dichtgetimmerd als ik het goed heb gezien.

Het huis werd gebouwd als woning voor de machinist die de pompinstallatie bediende waarmee het water van het Westerkanaal naar het Zwarteveldkanaal werd gepompt. De laatste bewoner was de heer Van Giels. In het verlengde van de Duizendmeter weg ligt het Het Tilanuspad. Het Tilanuspad herinnert ons aan mevrouw Tilanus, welke in 1922 als Amsterdams gemeenteraadslid voorstelde om de duinwaterwinplaats voor het publiek open te stellen. Aan haar hebben we dus te danken dat we in dit prachtige natuurgebied rond kunnen wandelen.

We lopen richting het Zwarteveldkanaal. Het Zwarteveldkanaal sluit aan op het Sprenkelkanaal welke op zijn beurt weer aansluit op de in 1851 uitgegraven Oranjekom. Op deze archief foto is te zien dat het Zwarteveld kanaal behoorlijk diep is uitgegraven. Achterin ligt volgens mij de bocht in het Zwarteveldkanaal waar het betonnen bruggetje ligt, de regelmatige bezoeker weet die wel te vinden.  

Het riet staat hier hoog en de Waterjuffers zijn in grote getallen aanwezig.

Wat een prachtige dieren zijn het toch die kleine damhert kalfjes. Deze damherten lopen bij het Astrid driftje, genoemd naar de jachthond Astrid welke per ongeluk door een iets te enthousiaste jager neergeschoten werd tijdens de jacht. 

We volgende de oever van het Zwarteveldkanaal totdat we weer bij de Strandweg uitkomen. Ik heb geen idee wat dit voor een soort vlinder is. Het lijkt een aan de vlinder verwante Spanner te zijn.

Bij de Strandweg zie we een driekoppig damhert. Althans, zo lijkt het. :-)

We zijn hier aangeland bij de noordkant van de Donderhoek bij de Schulpendam. Het begint al donker te worden, maar we blijven hier nog even praten met twee wandelaars uit Amsterdam waarvan de man al sinds de jaren zestig komt wandelen. Hij weet nog hoe de duinaardappels smaakte welke hier vroeger verbouwd werden. Hij was zelf niet heel erg enthousiast over de kwaliteit van de duinaardappels. Leuk om ook deze mensen eens te ontmoeten, vooral omdat deze man ook veel weet over het gebied.

We gaan daarna snel naar de uitgang want we willen nog even proberen of we vleermuizen kunnen fotograferen. We wachten bij de auto totdat het echt donker wordt en schakelen de vleermuisdetector in. Al snel horen we de eerste vleermuizen via de detector en dat maakt het ook makkelijker om ze te kunnen zien vliegen. We zien vleermuizen genoeg, maar vastleggen is bijna niet te doen. De ingebouwde flitser is niet sterk genoeg, dus terug naar de tekentafel en maar eens kijken wat we daaraan kunnen doen.
Dat zal volgend jaar wel worden want in september gaan de vleermuizen in winterslaap.
Aanstaande vrijdag geeft Waternet een vleermuis rondleiding in de AWD en we hebben ons daar gelukkig op tijd voor ingeschreven. Nu maar hopen dat het droog is want als het regent vliegen de vleermuizen niet.

Iedereen nog bedankt voor de reactie op ons vorige blogbericht 'Loenermark op de Veluwe'.

Groet,
Peter en Janny